Cân nhắc bổ sung hình thức nộp phạt bằng tiền

Quy định về chế tài xử lý vi phạm đối với người trúng đấu giá không nộp tiền trúng đấu giá tại Điều 70 là nội dung được các đại biểu Quốc hội quan tâm khi cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu giá tài sản tại Kỳ họp thứ 6. Trên cơ sở tiếp thu ý kiến các đại biểu Quốc hội và ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực Ủy ban Kinh tế đã tiếp thu theo hướng bổ sung trường hợp người trúng đấu giá quyền sử dụng đất, quyền khai thác khoáng sản mà vi phạm nghĩa vụ thanh toán tiền trúng đấu giá dẫn đến quyết định công nhận kết quả đấu giá bị hủy thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm bị cấm tham gia đấu giá đối với loại tài sản đó trong thời hạn từ 6 tháng đến 5 năm trên cơ sở nghiên cứu, tham khảo quy định tại Điều 87 của Luật Đấu thầu năm 2023.

Theo Thường trực Ủy ban Kinh tế, đây là những tài sản đặc thù, có giá trị lớn, ảnh hưởng lớn đến thị trường bất động sản, chứng khoán, giá cả vật liệu xây dựng… nên việc bổ sung quy định cấm người trúng đấu giá đối với những tài sản này tham gia đấu giá trong thời hạn nhất định tùy theo tính chất, mức độ vi phạm nhằm ngăn chặn các hành vi tiêu cực, gây lũng đoạn thị trường, ngăn chặn tình trạng bỏ cọc hoặc thổi phồng giá trị tài sản để trục lợi trong đấu giá tài sản.

Dẫn một số vụ việc xảy ra trong thời gian qua như vụ đất Thủ Thiêm, vụ Tân Hoàng Minh tại TP. Hồ Chí Minh, vụ đấu giá đất tại Mê Linh (TP. Hà Nội) hay vụ đấu giá biển số xe ô tô 32 tỷ đồng rồi bỏ cọc 40 triệu đồng tại tỉnh Thanh Hóa, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) cho rằng, hiện tượng đấu giá cao rồi bỏ cọc gây thất thoát, tốn kém thời gian và tiền bạc của xã hội, nên rất cần phải lên án và đưa ra các hình thức răn đe thích đáng. Theo đại biểu, các hành vi này cũng là hiện tượng thao túng giá vì khi trả giá rất cao so với giá khởi điểm rồi thực hiện hành vi bỏ cọc đã tạo hiệu ứng giá ảo; đồng thời cũng cho thấy khung pháp lý quy định đối với công tác đấu giá tài sản còn nhiều hạn chế, chưa có quy định về trách nhiệm đối với người có hành vi vi phạm dẫn đến phải hủy kết quả đấu giá. 

Để hạn chế dần tình trạng bất cập nêu trên, đại biểu Nguyễn Tạo đề nghị, cần quy định cụ thể trách nhiệm về mặt dân sự, hình sự khi đối tượng đấu giá trả giá theo cách xa vời thực tế dù đã được đấu giá viên giải thích tại phiên đấu giá trực tiếp nhưng vẫn tiếp tục chấp nhận đấu giá theo cách này. Đồng thời, rà soát, nghiên cứu bổ sung vào dự thảo Luật quy định về việc nếu trả giá vượt mức khởi điểm nhiều lần mà lại bỏ cọc khi trúng đấu giá, dẫn đến hủy kết quả đấu giá thì phải chịu số tiền phạt bằng bao nhiêu lần số tiền đặt cọc. Quy định như vậy tạo sự chặt chẽ trong mức giá và bước giá, nên theo đại biểu, cũng cần nghiên cứu mở rộng áp dụng đối với đấu giá biển số xe ô tô theo hình thức trực tuyến.

Trên thực tế, tại khoản 1 Điều 70 của Luật Đấu giá tài sản hiện hành đã có quy định việc bồi thường được thực hiện theo quy định của pháp luật liên quan để bảo đảm phù hợp, tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Tuy nhiên, tại Nghị định số 82/2020/NĐ-CP của Chính phủ chưa có quy định về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi bỏ cọc. Chỉ ra thực tế này, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đề nghị, cần nghiên cứu bổ sung quy định tại dự thảo Luật về chế tài xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi bỏ cọc, với mức xử phạt phù hợp, đủ sức răn đe và ngăn ngừa, tương tự như quy định của Luật Chứng khoán.

Mặt khác, theo đại biểu Phạm Văn Hòa, quy định những người trúng đấu giá không thực hiện đúng quy định về mặt tài chính chỉ không cho tham gia đấu giá từ 6 tháng đến 5 năm là chưa hợp lý, cần cấm tham gia đấu giá từ 1 năm trở lên để chế tài có đủ sức răn đe, đặc biệt là đối với tài sản là bất động sản, khoáng sản… “Cần có những biện pháp răn đe, ràng buộc như thế để khi người tham gia đấu giá sẽ cân nhắc rõ ràng việc tham gia đấu giá của mình, bảo đảm pháp luật được thực thi nghiêm minh”, đại biểu nói.

Có nên bắt buộc người tham gia đấu giá phải chứng minh năng lực tài chính?

Bên cạnh những chế tài xử phạt trực tiếp với hành vi người trúng đấu giá quyền sử dụng đất, quyền khai thác khoáng sản không nộp tiền trúng đấu giá dẫn đến quyết định công nhận kết quả đấu giá bị huỷ, đại biểu Nguyễn Tạo cũng cho rằng, tại dự thảo Luật cần lưu tâm bổ sung những điều kiện đăng ký tham gia đấu giá về năng lực tài chính, thời gian nộp tiền... để ngăn chặn những hiện tượng tiêu cực trúng thầu bỏ cọc xảy ra trong thời gian tới. Biện pháp này cũng tương tự như việc một số quốc gia đang yêu cầu các cá nhân xin cấp hồ sơ visa phải chứng minh được thu nhập hiện nay. Tuy khó, nhưng theo đại biểu, việc thắt chặt điều kiện tham gia đấu giá bằng chứng minh năng lực tài chính của người tham gia đấu giá vẫn cần được quy định để giúp công tác đấu giá được thực hiện hiệu quả hơn trong thời gian tới. Hơn nữa, với thời gian nộp tiền đặt trước như quy định tại dự thảo Luật hiện nay sẽ không có đủ điều kiện để cơ quan, đơn vị liên quan thực hiện thẩm định và xác minh năng lực tài chính của người tham gia đấu giá.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) phân tích, bản chất quan hệ đấu giá tài sản là quan hệ dân sự, tôn trọng thỏa thuận giữa các bên, nên cần cân nhắc kỹ lưỡng các biện pháp xử lý được đưa ra, tránh sự can thiệp quá sâu vào quan hệ dân sự; nhất là khi chúng ta đã có những quy định để xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc hình sự nếu có vi phạm trong hoạt động đấu giá, cùng với đó Luật Đất đai 2024 sẽ có hiệu lực từ 1.1.2025 cũng sẽ góp phần khắc phục một số những bất cập tồn tại trong lĩnh vực đất đai thời gian qua.

Đối với quy định “cấm tham gia đấu giá” tại khoản 2, Điều 70, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị, cân nhắc bổ sung cụ thể trường hợp áp dụng như sau: trong trường hợp người trúng đấu giá vi phạm nghĩa vụ thanh toán tiền trúng đấu giá dẫn đến quyết định công nhận đấu giá bị huỷ từ 2 lần trở lên trong thời hạn 1 đến 2 năm liên tục thì mới áp dụng quy định về cấm tham gia đấu giá. "Điều này vẫn có ý nghĩa trong việc ngăn chặn các hành vi tiêu cực, tình trạng bỏ cọc thổi phồng giá trị tài sản mà vẫn có sự mềm mỏng hơn, tôn trọng thỏa thuận dân sự giữa các bên trong hoạt động đấu giá", đại biểu nói.