AI, Big Data - "Cánh tay đắc lực" quản lý tuân thủ pháp luật thuế tại Việt Nam

Thùy Linh

Thời gian qua, ngành Thuế đã áp dụng cơ sở phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và Trí tuệ nhân tạo (AI) để tăng cường quản lý thuế, quản lý hóa đơn, kiểm soát, kiểm soát chặt chẽ, phòng, chống gian lận trong hoàn thuế, phát hiện nhanh các trường hợp gian lận.

AI, Big Data được ứng dụng trong quản lý tuân thủ pháp luật thuế

Tổng cục Thuế cho biết, công tác quản lý tuân thủ pháp luật thuế vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Theo đó, thực tế hiện nay số lượng người nộp thuế lớn, gây áp lực cho công tác quản lý. Cụ thể, hiện có hơn 920.000 doanh nghiệp đang hoạt động, trên 3 triệu hộ kinh doanh, cùng với khoảng 29 triệu mã số thuế thu nhập cá nhân... Hồ sơ, dữ liệu thuế ngày càng lớn, đòi hòi thời gian, nhân lực đáp ứng công tác quản lý thuế ngày một cao.

Hệ thống hóa đơn điện tử đã tiếp nhận, quản lý hơn 7 tỷ hóa đơn điện tử; Số lượng hồ sơ khai thuế (tổ chức, cá nhân) hơn 155 triệu hồ sơ khai thuế; Số lượng báo cáo tài chính doanh nghiệp và quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp hơn 16,2 triệu... Đặc biệt, tình trạng trốn thuế, gian lận thuế còn phổ biến, gây thất thoát ngân sách nhà nước.

Trước thực trạng trên, hiện nay AI, Big Data được ứng dụng trong một số lĩnh vực quản lý tuân thủ pháp luật thuế như: Phân tích dữ liệu (AI giúp phân tích lượng dữ liệu khổng lồ về thuế, từ đó phát hiện các trường hợp nghi vấn trốn thuế, gian lận thuế); Kiểm tra tự động (AI giúp tự động kiểm tra hồ sơ khai thuế, hóa đơn điện tử..phát hiện sai sót và đề xuất xử lý); Đánh giá rủi ro (AI giúp đánh giá mức độ rủi ro của từng người nộp thuế, từ đó tập trung kiểm tra những trường hợp có nguy cơ cao); Tự động hóa quy trình (AI giúp tự động hóa các quy trình thủ công, tiết kiệm thời gian và nhân lực).

Ngoài ra, AI, Big Data cũng được sử dụng trong các công tác như: Phân tích rủi ro thuế (Big Data được sử dụng để phân tích rủi ro thuế, xác định các đối tượng có nguy cơ cao vi phạm pháp luật thuế); Quản lý thuế theo ngành kinh tế (Big Data được sử dụng để quản lý thuế theo ngành kinh tế, giúp đánh giá hiệu quả hoạt động thuế của từng ngành); Dự báo số thu ngân sách (Big Data được sử dụng để dự báo số thu ngân sách, giúp cơ quan thuế có kế hoạch thu ngân sách nhà nước phù hợp).

Nhiều lợi ích 

Theo đánh giá của Tổng cục Thuế, ứng dụng AI, Big Data trong công tác quản lý tuân thủ pháp luật thuế đem lại nhiều lợi ích không chỉ cho cơ quan thuế mà cho cả người nộp thuế trong thực hiện nghĩa vụ thuế với ngân sách nhà nước như: giúp phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật thuế hiệu quả hơn; giúp thu hồi nợ thuế hiệu quả hơn, giảm thiểu thất thu ngân sách nhà nước; giúp công tác quản lý thuế minh bạch hơn, tạo niềm tin cho người nộp thuế; giúp người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ thuế dễ dàng và thuận tiện hơn; giúp tiết kiệm chi phí cho công tác quản lý thuế.

Với cơ sở dữ liệu lớn của hóa đơn điện tử, Tổng cục Thuế nghiên cứu áp dụng một số công nghệ mới để phân tích dữ liệu như: giải pháp xử lý ngôn ngữ tự nhiên nhận diện tên hàng hoá dịch vụ trên hóa đơn điện tử; tìm giá bất thường của hàng hóa; xây dựng các chuỗi mua bán một số mặt hàng như tinh bột sắn, dăm gỗ, điện thoại di động và máy tính bảng... để phát hiện các trường hợp người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro trong tuân thủ pháp luật thuế.

Tuy nhiên, Tổng cục Thuế cũng thừa nhận có nhiều thách thức trong việc ứng dụng AI, Big Data. Đầu tiên, việc ứng dụng AI và Big Data cần có hạ tầng công nghệ hiện đại, đồng bộ. Tiếp theo, cần có đội ngũ nhân lực có trình độ chuyên môn cao để vận hành và quản lý hệ thống AI và Big Data. Ngoài ra, cần có khung pháp lý hoàn chỉnh để điều chỉnh việc ứng dụng AI và Big Data trong công tác quản lý thuế.

Tổng cục Thuế nhận định, ứng dụng AI và Big Data trong công tác quản lý tuân thủ pháp luật thuế là xu hướng tất yếu của ngành Thuế Việt Nam. Việc ứng dụng AI và Big Data mang lại nhiều lợi ích, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu thất thu ngân sách và tăng cường sự minh bạch. Tuy nhiên, để ứng dụng AI và Big Data hiệu quả, cần có sự đầu tư về hạ tầng công nghệ, nguồn nhân lực và xây dựng khung pháp lý.